De schaakcomputer moet weer een interessante tegenstander worden

Een voormalig wereldkampioen schaken werkt samen met de makers van AlphaZero aan een nieuwe schaakcomputer die niet langer als doel heeft onverslaanbaar te zijn, maar die menselijke schakers stimuleert om meer creatieve speeltechnieken te gebruiken. Dat schrijft Wired. AlphaZero is een computerprograma dat werd ontwikkeld door DeepMind, een AI-lab dat onderdeel is van Alphabet. Het computerprogramma is ontwikkeld als meester in de spellen schaken, shogi en go.

Vladimir Kramnik werd in 2000 wereldkampioen schaken en bleef dat nog enkele jaren. Vorig jaar stopte hij met zijn carrière als schaakmeester. Volgens Kramnik is het schaakspel door de jaren heen minder creatief geworden, en daarvan geeft hij computers de schuld. "Bij behoorlijk wat wedstrijden op het hoogste niveau wordt de helft van het spel, of soms zelfs het hele spel, vanuit het geheugen gespeeld. Je speelt niet eens volgens je eigen voorbereiding, maar je speelt die van je computer na."

Om de kunst van het schaken weer in ere te herstellen is Kramnik de samenwerking aangegaan met een onverwachte partner: de meest krachtige schaakcomputer ter wereld, AlphaZero. In 2017 versloeg deze computer alle andere computers op het gebied van chess, Go, of het Japanse spel Shogi. Volgens Kramnik blijkt uit de laatste tests met AlphaGo dat er een nieuwe richting voor schaken ontdekt kan worden, als mensen ermee instemmen om een paar kleine aanpassingen te doen aan de bestaande regels.

De computer maakt de regels

Het project zou een optie tonen waarbij mens en computer meer samenwerken. Volgens een onderzoeker van DeepMind zijn schaakcomputers eerst ontwikkeld om tegen de mensen te spelen en ze te verslaan. Dat zou het spel ook een stuk saaier hebben gemaakt. Een voormalig wonderkind op het gebied van schaken, Bobby Fischer, heeft ooit een schaakspel voorgesteld dat dezelfde regels volgt als het klassieke spel, maar waarbij de krachtige stukken achterop het bord random een startpositie krijgen toegewezen. Dit staat nu bekend als Chess960, en heeft een bescheiden plekje veroverd in de schaakwereld met eigen toernooien.

DeepMind en Kramnik proberen met AlphaZero op een vergelijkbare manier nieuwe varianten te ontdekken van het spel dat al eeuwen door mensen op vrijwel dezelfde manier wordt gespeeld. Het bijzondere aan computers zoals AlphaZero is dat ze in het begin helemaal niets kunnen, maar langzaam leren van hun fouten en dat ze door zelf naar creatieve oplossingen te zoeken nieuwe tactieken verzinnen die mensen zelf nog niet bedacht hadden. Nu wordt AlphaZero dus aangemoedigd om ook nieuwe regels te bedenken - waarbij het niet langer puur om het verslaan van mensen gaat, maar om het ontwikkelen van een spel dat voor mensen esthetisch en intellectueel inspirerend is.